Door Margo Bink
Je zou het niet meteen denken, maar vertalers voegen graag de daad bij het woord. Om een onderwerp nader te onderzoeken bijvoorbeeld. Zo brachten we eind juni een bezoek aan het Kadaster in Arnhem om meer kennis op te doen over de inschrijving van notariële akten. Dat het Kadaster nog veel meer doet bleek uit de presentatie en de rondleiding door het bedrijfsmuseum.
Ontstaan en functie
Waar Lodewijk Napoleon begon met eigendomsregistratie om grondbelasting te heffen en de oorlog te financieren, vormen de ingewonnen gegevens tegenwoordig de basis voor het inrichten van een betere leefomgeving en economische ontwikkeling – dankzij koppeling van data voor orde en veiligheid, ruimtelijke ordening en energie. Maar ze dragen ook bij aan het oplossen van maatschappelijke vraagstukken als de gevolgen van de Groninger gaswinning en het stikstofbeleid. De registers zijn daarnaast waardevol gebleken bij de wederopbouw na grootschalige verwoesting door bijvoorbeeld de Stormramp van Borculo (1925) en bombardementen tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Wat cijfers
Akten worden ingeschreven in de Openbare Registers, die officieel het licht zagen bij de invoering van het Burgerlijk Wetboek in 1838. Vóór 1950 waren dat handgeschreven delen, waarvan mooie, maar ook schrijnende (oorlogs-)voorbeelden te zien zijn in het museum. Naar schatting omvatten de Openbare Registers nu een slordige 70 miljoen stukken. In 2008 is de Basisregistratie Kadaster (BRK) opgezet als geautomatiseerde registratie van essentialia als eigendomsrechten, zekerheidsrechten, zakelijke rechten en publiekrechtelijke beperkingen, plus de kadastrale kaart (inclusief leidingen en kabelnetwerken). Het museum toont ook de ontwikkeling van de cartografie. Aandoenlijk waren de oudste pogingen, met ingetekende boompjes en aanduidingen als ‘schaal: een halfuur gaans’.
Niet volledig
Tot de aanbieders horen notarissen, rechtbankgriffiers (bewindvoering, onteigening), deurwaarders (beslagen) en de overheid (Belastingdienst). Toch is de registratie onvolledig; er blijft nog van alles ‘achter’ in akten. Van de circa 10 miljoen percelen in Nederland is van 280.000 niet precies bekend bij wie de eigendom berust. Eigendomsoverdracht geschiedt immers ook als gevolg van vererving, verjaring (denk aan kadastrale grenzen), natrekking, boedelmenging en onteigening. Het is niet verplicht om bij overgang van onroerend goed door overlijden een verklaring van erfrecht in te schrijven in het kadaster. Ook als onroerend goed overgaat door schenking blijkt dat niet uit het register. Als een erfgenaam zijn legitieme portie opeist, kan dat wèl leiden tot zodanige inkorting van het erfdeel van de begiftigde dat uiteindelijk teruggave nodig is.
Rangorde stukken
Ook van belang om te weten: het moment van aanbieden van stukken bij het Kadaster bepaalt hun rangorde. Die is van grote betekenis in het geval van beslagleggingen, wat goed wordt geïllustreerd in het Baarns beslag arrest.
